Recz
Ołtarz jak epitafium Chrystusa
A świat się zmienia… Niektóre informacje praktyczne mogą okazać się nieaktualne!
Na historycznym pograniczu Pomorza i Wielkopolski, nieopodal Choszczna, leży nad rzeką Iną miasteczko Recz.
Jego długa i bogata historia zaczyna się od słowiańskiego osadnictwa, po którym pozostało stanowisko archeologiczne. Od połowy XIII w. związana była z brandenburską terra transoderana, Marchią Zaodrzańską, znaną jako Nowa Marchia (Neumarkt).
Pamiątki długich dziejów
O historii Recza świadczą i fragmenty murów obronnych z kamienia polnego i owalny układ urbanistyczny, niezmieniony od średniowiecza. Miasto zostało ulokowane w końcu XIII w. obok osady słowiańskiej, na której terenie w 1296 r. Brandenburczycy ufundowali klasztor panien cysterek. Od tego roku Recz miał prawa miejskie. Był zapewne silnym handlowo i rolniczo ośrodkiem należącym od 1370 r. do rodu von Wedel. Nie dziwi zatem, że już w połowie XIV w. zbudowano w Reczu gotycki kościół z czerwonej cegły, z kwadratową wieżą od zachodu (XV w.). Wewnątrz, pod sklepieniem gwiaździstym w nawie głównej, krzyżowym w nawach bocznych zachował do dzisiaj cenne zabytki ruchome: drewniany, późnogotycki krucyfiks z XV w. przypięty do prawego filara prezbiterium, renesansową z pocz. XVII w. polichromowaną, wykonaną przez snycerzy ambonę, romańską, granitową chrzcielnicę, pochodzącą z klasztoru cysterek oraz epitafia możnych rodów.
Ideowy program według Lutra
Najważniejszym jednak elementem wystroju kościoła, obecnie pod wezwaniem Chrystusa Króla, jest ołtarz. Jest przykładem rzeźbionego ołtarza o walorach architektonicznych, które od połowy XVI w., w miarę umacniania się kultu luterańskiego, wypełniały kościoły Pomorza, Meklemburgii i Marchii Brandenburskiej, fundowane przez możne rody. Początkowo były to ołtarze kamienne, a od około 1560 r. głównie snycerskie. Wypełniając przestrzeń aż po nasadę gotyckiego sklepienia, tworzyły ścianę obrazową, w której podstawowe tajemnice dzieła Odkupienia ludzkości unaoczniają kolejno następujące po sobie sceny. Program ideowy ołtarzy protestanckich ułożył prawdopodobnie sam Luter, a pierwsze ołtarze pochodzą z warsztatu Łukasza Cranacha Starszego. Należą do kręgu dzieł sztuki, obrazujących wiernym podstawowe prawdy wiary ewangelickiej. Ołtarze, których przykładem jest retabulum z Recza, prezentuje typowe przedstawienie programu ideowego wiary: scenę Ostatniej Wieczerzy w predelli, scenę Ukrzyżowania i figurę Chrystusa Zmartwychwstałego, Triumfującego, wieńczącą ołtarz. Niekiedy między powyższy, niezmienny układ włączane były dodatkowe przedstawienia ? w reckim retabulum, między sceną Ukrzyżowania a figurą Chrystusa, wbudowana została scena Zdjęcia z krzyża. Scena Ostatniej Wieczerzy, usytuowana bezpośrednio nad stołem ołtarzowym ? mensą, ma znaczenie fundamentalne, określając ołtarz jako stół pański, z którego to Chrystus udziela wiernym komunii pod dwiema postaciami ? chleba i wina. Wierni poszerzają krąg uczniów Chrystusa. Program ideowy reckiego retabulum wzmacniają alegoryczne i biblijne postacie, wśród których wyróżniają się pełnoplastyczne figury czterech ewangelistów oraz Piotra i Pawła, flankując przedstawienia w poszczególnych kondygnacjach. Ich obecność uprawomocnia sceny z Pisma.
Bramy zbawienia
Strukturę architektoniczną ołtarza w reckim kościele charakteryzuje bogactwo manierystycznych motywów dekoracyjnych, niosących wieczne symboliczne znaczenie: uskrzydlone główki aniołów odnoszą się do niebiańskiej rzeczywistości, do Komunii będącej niebiańskim pokarmem, dającym życie wieczne, owoce granatu są symbolem pewności życia wiecznego, winne grona i winorośl kierują naszą uwagę bezpośrednio do osoby Chrystusa ? ?krzewu winnego?. Ołtarz w Reczu jest ołtarzem edikulowym, skomponowanym w układzie pionowym. Tego typu ołtarze powstawały w Brandenburgii i na Pomorzu w drugiej połowie XVI w. i pierwszej XVII (ołtarz w Reczu ma datę powstania 1607). Poszczególne kondygnacje retabulum, w ich części zasadniczej otaczają edicule dwu ? i czterokolumnowe. Nie są wprowadzone przypadkowo; to ?bramy zbawienia?, symbolizujące przejście do życia wiecznego. To łuk triumfalny Chrystusa, tak jak luterański ołtarz jest Jego epitafium.
Warto wiedzieć
Odwiedzając teren Pomorza czy Brandenburgii warto zajrzeć do takich kościołów jak ten w Reczu, ale i w Dobrej Nowogardzkiej czy w Myśliborzu, a także – wiejskich, choć mniejszych, to jednak charakteryzujących się bogatym, wielowiekowym wyposażeniem. Warto przyjrzeć się ołtarzowym dziełom sztuki, obarczonym głębokim duchowym sensem.
Poczytaj więcej o okolicy:
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
Dodaj komentarz