W kościele Mariackim w Halle, w przyziemiu jednej z dwu zachodnich ? Błękitnych wież, znajduje się minimuzeum ze szczególną ekspozycją. Pokazuje ona dwie maski pośmiertne i odlewy rąk Marcina Lutra, twórcy reformacji.  

Dlaczego tu? Marcin Luter (Martin Luther) nie miał szczególnych związków z Halle nad Soławą (Saale). Wręcz przeciwnie. Rezydujący w tutejszym pałacu Moritzburg w latach 1514-41 kardynał Albrecht von Brandenburg  (1490?1545), arcybiskup Moguncji i Magdeburga, jeden z najpotężniejszych elektorów Rzeszy, był jego zagorzałym przeciwnikiem.  To jego brak umiaru, wystawne życie i handel odpustami stały się przyczynkiem do wystąpienia Lutra przeciw kościelnej hierarchii.

Trzy kazania

Marcin Luter pod koniec życia, w latach 1545-46, miał tu trzy kazania. Wtedy jednak kościół ten był już w rękach protestantów. Bo choć jego budowę rozpoczął kardynał Albrecht by zatrzymać reformację, gdy tylko opuścił miasto (rada miejska zobowiązała się spłacić jego długi), Justus Jonas, przyjaciel i zwolennik Lutra, pierwszy ewangelicki  pastor w mieście wygłosił w Wielki Piątek 1541 r. kazanie, które zostało później uznane za początek reformacji w Halle.

Przystanek po drodze

W 1546 roku, na noc z 20 na 21 lutego zatrzymał się w mieście orszak pogrzebowy wiozący ciało Marcina Lutra z Eisleben (gdzie zmarł) do Wittenbergi (gdzie został pochowany). W kościele Mariackim wystawiono na widok publiczny trumnę ze zwłokami. Wcześniej, jeszcze w Eisleben powstały dwie pośmiertne maski. Jedną wykonał nieznany lokalny artysta, a drugą Łukasz (Lukas) Furtenagel z Halle. Justus Jonas sprawił, że maska Furtenagela stała się własnością parafii. O tej drugiej nic nie wiem.

Zaginiona figura

Ponad 150 lat później, gdy luteranizm okrzepł już w Niemczech, w 1710 roku w Bibliotece Mariackiej w Halle (Marienbibliothek) zaaranżowano niebywałą wtedy instalację.  Korzystając z pośmiertnego odlewu Furtenagela wykonano woskową figurę Marcina Lutra naturalnej wielkości. Wstawiono jej szklane oczy, głowę pokryto naturalnymi włosami, ubrano w czarną togę i beret. Postać siedziała przy stole z kartkami papieru, otwartą biblią i kałamarzem, z piórem w ręce. Co bardzo ciekawe ? dłonie odlano wtedy właśnie, na podstawie rąk zmarłego, bliżej nieznanego mężczyzny. Dzieło to, znane tylko ze współczesnych mu opisów i grafik, zniknęło bezpowrotnie w nieznanych okolicznościach. Przypisuje się je Lukasowi Schöne, któremu powierzono konserwację maski.

Muzealna ekspozycja

Obecna ekspozycja powstała w 2006 r. W niewielkim pomieszczeniu wyeksponowana jest gipsowa pośmiertna maska Marcina Lutra wykonana przez Furtenagela (z zamkniętymi oczami), oraz późniejszy woskowy odlew twarzy z otwartymi oczami, wykonany na potrzeby wspomnianej figury oraz odlewy rąk. Na tablicach opowiedziano (po niemiecku i angielsku) przytoczoną tu historię. W 2009 r. miał miejsce przedziwny wypadek, którego okoliczności nigdy nie wyjaśniono: szklana gablota chroniąca maskę pękła a odłamki  ją uszkodziły. Zostały jednak ? po raz kolejny ?  odnowione. W salce umieszczono też stara drewnianą ambonę, z której Luter miał wygłosić ostatnie z trzech swoich kazań w Halle.

Warto wiedzieć

* Kosciół Mariacki (Marienkirche) w Halle nazywany jest tez kościołem Targowym (Marktkirche) lub kościołem Najświętszej Marii Panny (Unser Lieben Frauen).
* Świadkami bytności Marcina Lutra w Halle są, poza muzealną salą, późnogotycka ambona, z której miał głosić kazania, portrety Lutra i Justusa Jonasa na przeciwko ambony oraz płaskorzeźbiony pomnik reformatora umieszczony na zewnętrznej, wschodniej fasadzie kościoła, między Wieżami Strażniczymi (Hausmannstürme). Odsłonieto go w 1883 roku.
* Wspomniana Marienbibliothek jest najstarszą biblioteką ewangelicką w Niemczech. Gromadzi 30 tys. tomów powstałych od  XV do XVIII w. Założył ją przy Marktkirche pastor Sebastian Becius w 1552 r.
* Zwiedzanie kościoła jest bezpłatne, ale za wstęp do ekspozycji masek trzeba zapłacić 2 euro.

Przeczytaj także...

Eisleben. Czy to tu zmarł Marcin Luter?

Autorka: Anna Ochremiak

Do początku XXI wieku sądzono, że Luter miał rzeczywiście umrzeć w tym domu. Najnowsze badania jednak wykazały, że rzeczywisty dom śmierci stał na miejscu obecnego hotelu „Graf von Mansfeld”.

Mansfeld. Szkolne doświadczenia Marcina Lutra

Autorka: Anna Ochremiak

Biografowie zgodnie twierdzą, że Marcin uczniem był dobrym, lecz cichym. Nie lubił jednak szkoły, zwłaszcza jej brutalnego drylu. Być może te doświadczenia stały się praprzyczyną wezwania do reformy szkolnictwa przez dorosłego już kaznodzieję.

Halle. Kościół Mariacki, zwany też Targowym

Autorka: Anna Ochremiak

Kościół jest dość surowy, oszczędny w wystroju. Znawcy podkreślają, że stanowią one ciekawy przykład wczesnego budownictwa protestanckiego, z zaznaczającymi się już wpływami renesansu.

Poczytaj więcej o okolicy:

Miśnia. Muzeum porcelany i centrum sztuki

Moritzburg. Myśliwski pałac Wettynów

Nowe Pojezierze Lipskie. Jak zrewitalizowano ogromne odkrywki 

Rudawy. Do zabytków techniki rowerem i pieszo