Część grobowców przy murze oddzielającym cmentarz ewangelicki od katolickiego ma wspólną kryptę, nie przedzieloną wewnątrz murem. Są to miejsca pochówku tych samych rodzin, których członkowie byli różnych wyznań.
Po II wojnie światowej gmina ewangelicka przestała istnieć. Większość protestantów, głównie Niemcy, opuścili Nowe Miasto Lubawskie uciekając przed Armią Czerwoną. Kościół pozostał bez gospodarza.
Debreczyn niezmiennie pozostaje oczywiście duchowym sercem kalwinizmu na Węgrzech. Dziś skupia się on generalnie na wschodzie kraju. I jest drugim największym w kraju wyznaniem po rzymskim katolicyzmie.
Ołtarz ufundował Barnim XI Stary, pierwszy protestancki książę na Pomorzu, jako wyposażenie kaplicy Zamku Odrzańskiego na Grabowie pod Szczecinem. Od wprowadzenia luteranizmu na Pomorzu nie minęło nawet dwadzieścia lat!
Protestanci stanowili w gminnej dziś wsi Ryjewo na pewno liczna społeczność, sądząc po rozległości cmentarza. Niestety nic o nich na stronach gminy. Dobrze, że choć tablica przy cmentarzu stoi.
To nowoczesna multimedialna ekspozycja, której tematyka koncentruje się wokół przetłumaczenia przez Lutra Biblii na niemiecki, oraz na wpływie reformatora na kształcenie i wychowanie młodzieży, na język, na literaturę, muzykę...
Właśnie w chwili gdy zatrzymali go elektorscy wojacy, Marcin Luter podróżować miał takim pojazdem ze wsi Mőhra, skąd pochodził jego ojciec, do Eisenach. A po drodze, wbrew zakazowi głosił kazania...
W XV i XVI wieku rodzina Luder – nazwisko Luther przyjął dopiero Marcin w 1512 r. – posiadała aż pięć gospodarstw w Möhra i była jedną z dawnych i bogatych rodzin chłopskich.
To wstawiennictwu Spalatina zawdzięcza Marcin Luter protekcję księcia elektora i opiekę w ukryciu na zamku Wartburg, w najtrudniejszych dla niego czasach. Ale też starał się łagodzić radykalne działania Marcina Lutra i nawoływał do zgody.
Przetrwał II wojnę i alianckie naloty na Lipsk. W 1968 roku Biuro Polityczne KC SED pod przewodnictwem Waltera Ulbrichta zdecydowało o rozbiórce kościoła św. Pawła. Nie pasował do uniwersytetu im. Karola Marksa.
Stowarzyszenie Dziennikarzy Podróżników Globtroter wyróżniło Otwarty Przewodnik Krajoznawczy nagrodą
za najciekawsze publikacje turystyczne w 2019 r.
Cieszymy się!
