Cerkiew Opieki Matki Bożej we wsi Owczary, jedna z trzech najstarszych świątyń łemkowskich w naszym kraju, została właśnie wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Pod jednym numerem, wraz z 15 innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie.

Owczary to wieś łemkowska położona w Beskidzie Niskim w dolinie potoku Siary, między dwoma potężnymi grzbietami schodzącymi od szczytu Magury Małastowskiej ku północy. Dnem doliny prowadzi asfaltowa droga, która kończy się ślepo tuż za cerkwią. Dojeżdża tu co prawda miejski autobus z Gorlic, ale i tak daleko stąd do gwaru powiatowego miasta.

Bardzo stara osada

Wieś, lokowana została na prawie niemieckim w 1323 roku. Zyskała wtedy z niemiecka brzmiącą nazwę, którą dziś znamy jako Rychwałd. Niewykluczone, że oznaczała ona „królewski las”.  W 1417 r. wieś została lokowana ponownie, na prawie wołoskim i zasiedlona przez pradziadów dzisiejszych Łemków. Wieś została wysiedlona w 1947 roku w ramach akcji Wisła. W 1952 roku zmieniono jej nazwę na Owczary, sprowadzając tu polskich osadników, a cerkiew przejęła parafia katolicka. Cztery lata później część wysiedlonych powróciła z wygnania (jednak dziś Łemkowie pozostają tu w mniejszości)  zaczęto więc, z razu okazjonalnie, potem coraz częściej (od 1988 r. regularnie) odprawiać nabożeństwa greckokatolickie. W latach 80. ubiegłego wieku cerkiew  gruntownie wyremontowano, dach blaszany zastąpiono gontowym. W 1995 roku renowacja cerkwi została uhonorowana nagrodą Prix Europa Nostra, jaką dostają najlepiej utrzymane zabytki. Od 1998 roku świątynia jest wspólną siedzibą parafii rzymskokatolickiej (nabożeństwa w niedziele o godz. 12) i greckokatolickiej (nabożeństwa w niedziele o godz. 8.30).

Bardzo stara świątynia

Pierwszą cerkiew zbudowali w Rychwałdzie wołoscy osadnicy: istniała już w 1420 roku. Obecną, pod wezwaniem Opieki Bogarodzicy wznieśli w 1653 r. Starsze od niej są w Polsce tylko łemkowskie drewniane świątynie w Powroźniku i Kwiatoni, razem z cerkwią rychwałdzką wpisane na listę UNESCO. Budowla należy do typu zachodniołemkowskiego. Jest trójdzielna, ma słupowo-ramową wieżę ponad przedsionkiem. We wnętrzu znajduje się osiemnastowieczny ikonostas. Ikona przedstawiająca Chrystusa w bocznym ołtarzu pochodzi z 1664.

Warto wiedzieć

* Owczary leżą na małopolskim szlaku architektury drewnianej. Cerkiew otwarta jest dla zwiedzających od środy do soboty w godzinach 9-18, w niedziele od 12 do 16. Opiekę nad świątynią sprawuje bardzo sympatyczna pani. Wstęp jest wolny, ale zawsze warto zostawić jakiś datek na utrzymanie pięknego zbytku.

* Niedaleko od cerkwi nieco w głąb doliny znajduje się cmentarz parafialny z kilkoma starymi nagrobkami oraz cmentarz wojskowy (nr 70) z pierwszej wojny światowej.

Przeczytaj także...

Beskid Niski. Ladomirová i cerkwie z listy UNESCO

Autorka: Barbara Górecka

Wszystkie cerkwie posiadają ikonostasy i pełne wyposażenie cerkiewne. Obecnie służą grekokatolikom. W tym rejonie przeważają drewniane cerkwie łemkowskie typu południowego.

Nowica. Drewniana łyżka stoi przy drodze

Autorka: Anna Ochremiak

Choć we wsi bywam często, pierwszy raz tę wielką łychę zobaczyłam w ostatnim dniu starego roku. Nawet podobna w kształcie do tych, jakie robią tu po domach. Bo Nowica słynęła i słynie łyżkami z drewna.

Kijów. Cerkiew Zbawiciela na Berestowie

Autor: Cezary Rudziński

Jest to jeden z najcenniejszych i ostatni zabytek, wzniesiony w stylu ruskiej kijowskiej architektury sakralnej przełomu XI i XII wieku. A zachowało się ich w ukraińskiej stolicy zaledwie pięć. Pozostałe to albo odsłonięte fundamenty, albo „nowodieły”…

Poczytaj więcej o okolicy:

Lipnica Murowana. Muzyka Zaklęta w Drewnie

Laskowa. Skansen na Jędrzejkówce

Lipnica Murowana. Jedyne sanktuarium św. Szymona

Kwiatoń. Bardzo zgrabna cerkiewka