Od roku 1772 Brodnica leżała w granicach Prus. W latach 1806-15 należała do Księstwa Warszawskiego, następnie znów wróciła do Prus. I należała do nich w roku 1831, gdy dogorywało powstanie listopadowe. Tu odbył się jego ostatni akt.
Rzeka malowniczo meandruje tu wśród pól, winnic i lasów. Dlatego poprowadzony tutaj szlak krajoznawczo-kulinarny nazwano „Niech Cię Zakole”. Wersji jednodniowych wypraw jest kilka – moja trasa to Mennonicka Pętla Smaku.
Grudziądz ma też swoje mury miejskie, które broniły miasta od strony lądu. Wzniesione na początku XIV w. miały pięć bram: Wodną, Toruńską, Boczną, Łasińską i Zamkową oraz 10 wież. Do dziś zachowała się jedynie Brama Wodna.
Miasto jest zabytkiem na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. Zabytkowy jest tu średniowieczny układ urbanistyczny nienaruszony w ramach murów miejskich. Mury niemal kompletne mają 2270 metrów długości.
Jezioro Chełmżyńskie należy do polodowcowych akwenów rynnowych. Nie jest duże: długie na około 6 km, szerokie na pół. Jest największe w powiecie toruńskim, a jego wody mają drugą klasę czystości.
Kościół rozbudowywano, przyozdobiono też w czasach renesansu. Zachował jednak dawną bryłę, jest ceglany, jednonawowy. Zewnętrzne ściany zdobią białe blendy, wejścia – gotyckie portale.
Inspiracją do projektu nowej siedziby były jednocześnie i neogotyckie zamki angielskie i włoskie rezydencje – jedne i drugie znane panu Narzymskiemu z jego licznych podróży. Czyim pomysłem było stworzenie z pałacu kalendarza – nie wiadomo.
Jak pamiętamy z lekcji historii, w 1228 Konrad Mazowiecki sprowadził krzyżaków, by bronili mazowieckich rubieży od pruskich ataków. Powierzył im Ziemię Chełmińską. Krzyżacy zagnieździli się tu na dobre. Już w 1231 roku Radzyń znalazł się w ich rękach.
Od 2008 roku Chełmno jest w posiadaniu świadectwa ochronnego wydanego przez Urząd Patentowy i jest jedynym uprawnionym do używania jako znaku towarowego nazwy: miasto zakochanych.