Dzieje tego miejsca sięgają 800 lat. Wówczas do doliny rzeczki Salaški przybyło pierwszych 12 mnichów cysterskich, aby wybudować swój klasztor, do którego od stuleci pielgrzymują tysiące wiernych.
Kościół św. Marcina, a obok niego pałac prepozytów i siedzibę opactwa oraz kapituły, jak również pierwsze domy kanoników, wzniesiono zapewne już w XIII w. Dopiero jednak w 1776 roku świątynię podniesiono do rangi katedry...
W miasteczku zachował się jego średniowieczny układ przestrzenny z placem – ulicą z mieszczańskimi kamieniczkami. W 1948 roku przyłączono do niego, na prawach dzielnicy, Kapitułę Spiską.
Stryj to miasto stare metryką, ale młode architektonicznie w rezultacie zniszczeń, zwłaszcza pożaru w 1866 roku. Warto jednak, zwłaszcza będąc w pobliżu, wpaść tu chociażby na krótko.
Cerkiew parafialna jest świątynią drewnianą, o konstrukcji wieńcowej, zbudowana na rzucie krzyża łacińskiego, z wieżą od frontu. Świątynia została wyremontowana w latach 1994-97.
Zabytkowe centrum miasta stanowi dosyć rozległy „galicyjski” rynek z jedno-, dwu-, a wyjątkowo trzypiętrowymi domami i kamienicami. Wśród nich jest sławna „szulcowska” piekarnia.
Rynek otaczają głównie jednopiętrowe domy. Są wśród nich również kamienice późnorenesansowe, z początku XVII w.
Chęciny zyskały synagogę w 1638 roku na mocy przywileju Władysława IV. Potem przebudowywano ją jeszcze wiele razy, ale do dziś zachowała się pierwotna bryła.
Najstarsza cerkiew – kościół Świętego Krzyża (Timios Stavros) – wpisana została na listę światowego dziedzictwa UNESCO. A to za sprawą bizantyńskich fresków, z których najstarsze datowane są na 1178 rok.
Na „grobach” nigdy nie odnalezionych ludzi, zaczęto budować w 1971 roku nowe Longarone. Architektura nowoczesna jak na tamte lata. Nie znajdzie się tu typowych włoskich uliczek, zaułków i domków. Jest blokowisko. Nie ma centrum, nie ma rynku…
